Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή στην Στερεά Ελλάδα το 1868 «Διερχόμενοι εις το σημείον τούτον είδαμεν το χωρίον Μήλα το οποίον ανήκει εις τα χωριά του Κάρλελι είναι χωρίον άπιστου φεούδον εις την όχθην του ποταμού Ακσού (Αχελώου).
Ο Μελέτιος στη γεωγραφία σελίδα 292 (έτος 1807) γράφει: Μήλος Κώμη αρχαίας Ακαρνανίας εις την όχθην του Αχελώου προ ολίγου ερηκώθη λέγεται τώρα Μήλα...Ληκ. (βλέπε μπροστά), Φρανσουά Πουκεβίλ.(έτος 1826).
«Σε μισή ώρα από την θέσην αυτήν φθάσαμε στη θέση Λεσίνι, ο ποταμός που κυλά στη λίμνη αυτή το χωριό Ποδολοβίτσα εις το μέσον του οποίου παίρνει τις πηγές και 3/4 από το Νότιο μέρος της».
Philippson Kirsten (1956)
«Ακριβώς στα πόδια του λόφου (βρίσκεται η Ποδολοβίτσα) επί της οδού προς Αστακόν». Εδώ ευρέθη ένα ρωμαϊκό αντίγραφο επονομαζόμενο Άρτεμις Colonna (ευρέθη το 1928 και κοσμεί την εφημερίδα μας στο άνω άκρο αριστερά και μια ταφιακή επιγραφή κλασσικής επιγραφής από την ίδια περιοχή).
EVEEN OBERN (έτος 1887).
Η αρχαία οινεία κείται στη σημερινή Ποδολοβίτσα ή ολίγον βορειότερα που κατά τον Ραγκαβή είναι το 156 μ.χ. μεταξύ του χωρίου Ζευγολατίου Παλαινοκατούνα) και Τσιφλικάτ (Ποδολοβίτσα) και ο Πετρώφ 1886 τοποθετεί την Αρχαία Οινεία μεταξύ Παλαιοκατούνας και Ποδολοβίτσας.
William John Woodhouse
«Από Μαχαλά περάσαμε μέσα από το δάσος κατά μήκος ενός πετρώδους και γεμάτο στροφές μονοπάτι προς τα νότια και στις 12:30 περάσαμε από ένα χωριό με λίγες καλύβες που ονομάζεται Πρόδρομος, μετά από το οποίο πηγαίνοντας λίγο νοτιοανατολικά βρεθήκαμε σε βαθύ δάσος από βελανιδιές που κράτησε με μόνο ένα ξέφωτο για πέντε ώρες μέχρι που βρεθήκαμε σε ένα χωριό από καλύβες ένα τέταρτο (1/4) του μιλίου από τις όχθες του ασπροπόταμου».
Ο Αχελώος ονομάζετο Ακσού-Γερομηλιάς, Παλυκάλαμος, Άσπρος, Ασπροπόταμος, Αργυφό.
ΠΑΡΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Η Ζυγιά.
Η Ιστορική Ζυγιά. Αρχεία της εταιρείας Αιτωλ/νών σπουδών (τόμος Α/1958 σελις. 216). Για τη Ζυγιά εγώ δεν θα πώ περισσότερα από όσα γράφτηκαν στην εφημερίδα Πελοπόννησος αρ.φ 15/16/3/1955 και όσα γράφει ο Δημ. Λουκόπουλος στα γεωργικά της Ρούμελης 1938 και ο Κ. Κώνστας από την Γούριά.
Πάντως πέραν των ανωτέρω όταν ο πρίγκιψ Σάξ Μαίνιγγεν στις 19/9/1893 πέρασε από το χωριό «οι κάτοικοι αθρόοι μετά μουσικών εγχώριων οργάνων τον υποδέχτηκαν εξ αποστάσεως ενός τετάρτου της ώρας πυροβολούντες και ζητοκραυγάζοντας και τον συνοδέυσαν μέχρι την οικίαν του δημάρχου Οινιάδος Π.Λυμπέριου όπου και κατέλυσεν».
Ο ΓΗΤΑΥΡΟΣ (γράφει ο Απ. Σπυρόπουλος).
Μεσ’ τα λασπόνερα του Λεσινίου, τότενε πούτανε βάλτος, βρισκόταν ένα φοβερό θηρίο ο Γήταυρος, έμοιαζε με βόδι κι' έβγαζε κάτι μουγκρητά που ακούγονταν στην Κατοχή και Αστακό.
Μονολογούν για δαύτον στην Παλιοκατούνα, στην Κατοχή και στον Αστακό. Ακόμα και οι μανάδες φοβερίζουν τα παιδιά τους να λαρώσουν να φάνε ή να κοιμηθούν με τον Γήταυρο.
ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ (αναφ. Κατσαμπίνης Αθήνα 1985)
«Φεύγοντας λυπημένος από την Παλαιοκατούνα ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός το 1767 μετέβη στη Ποδολοβίτσα. Εκεί λέγετε βρήκε όλους τους κατοίκους στην αγορά να πανηγυρίζουν και να διασκεδάζουν.
Τον υποδέχθηκαν όλοι μετά χαράς και με σεβασμό και ενθουσιασμό και του έδωσαν ευχαρίστως ότι και να τους εζήτησε. Γι’αυτό και έμεινε ευχαριστημένος και όπως λένε οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού αυτός τους ευλόγησε και τους ευχήθηκε λέγοντας: «πάντοτε χαρούμενοι να είστε και πάντα τέτοια νάχετε.».
Εις την Ποδολοβίτσα ο Άγιος εφιλοξενήθηκε από την οικογένεια ενός Κουτρούλη, παρέμεινε μόνο στην αυλή της οικίας στη συνέχεια επισκεύθηκε την εκκλησία, προσευχήθηκε και από την περαταριά πέρασε τον Αχελώο και πήγε στην Γούριά.