Το άγαλμα της Ποδολοβίτσας

Από μικρός άκουγα από τους γονείς μου και τους συγγενείς, ένοχα, αόριστα και μυστικά την ιστορία του Αγάλματος της Ποδολοβίτσας έμοιαζε με παραμύθι.

Η εικόνα του, όπως είχε περιγραφθεί από τις διηγήσεις, είχε μείνει ζωντανή στη μνήμη μας. Όταν άρχισα προ εξαετίας τις έρευνες για την ιστορία του χωριού μου, στράφηκα και προς αυτή την κατεύθυνση. Ήμουν άπειρος και άσχετος, διότι δεν είμαι ούτε ιστορικός, ούτε αρχαιολόγος. Κινήθηκα περισσότερο από φιλότιμο και πείσμα, παρά από πείρα και γνώσεις.

Ήθελα γενικά να δώσω στο χωριό μου κάτι, όχι κάτι προσωπικό μου -διότι δεν έχω τις δυνάμεις- αλλά το δικό μου κάτι, την ιστορία του όπως το ίδιο την έγραψε.

Αρχικά και κατά σύμπτωση στην Εθνική Βιβλιοθήκη βρήκα το βιβλίο της Σεμνής Καρούζου «Εθνικόν Αρχαιολογικόν Μουσείον Σύλλογος Γλυπτών έτος 1967», όπου στη σελίδα 159, γράφει, α.α. 4019: «Αγαλμάτιο Αρτέμιδος. Λείπει το κάτω σώμα. Φορεί χιτώνα και πέπλο με διπλοίδιο. Έχει κίνηση προς τα εμπρός με στροφή του κεφαλιού δεξιά, ενώ προβάλει το αριστερό σκέλος. Στη ράχη ψηλά η φαρέτρα. Το πρόσωπο με εικονικά χαρακτηριστικά. Θα ήταν επιτάφιο άγαλμα κόρης που παραστάθηκε σαν συνοδός της θεάς. Βρέθηκε το 1951 κοντά στο Πεντάλοφο της Αιτωλίας. Ύψος 0,52 μ.».
Ύστερα από λίγες μέρες επισκέφθηκα το Εθνικό Μουσείο. Σαν το είδα συγκινήθηκα. Το παραμύθι, είπα, ήταν πραγματικότητα. Δεν σταμάτησα εδώ, βρήκα σε λίγο πάλι στην Εθνική Βιβλιοθήκη, την Αρχαιολογική Εφημερίδα, όπου στον Τόπο 53/54 διαβάζουμε (σε αποσπάσματα).

ΑΓΑΛΜΑ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΕΞ ΑΙΤΩΛΙΚΟΥ

«Δέν εἶναι συχναὶ αἱ περιπτώσεις πλουτισμοῦ τῶν συλλογῶν τοῦ Ἐθνικοῦ Μουσείου δι' εὑρημάτων προερχομένων ἐκ τῆς περιοχῆς τοῦ Μεσολογγίου. Δία τοῦτο ἔγινε ἀποδεκτὴ μὲ εὐμενῆ ἔκπληξιν ἡ παράδοσις τὸν Ἰούνιον τοῦ 1952 τοῦ κατωτέρω δημοσιευομένου ἀγαλματίου Ἀρτέμιδος (Σημ. ἰδίας. Ἀρ. Εὐρ. 4019. Ὕψος 0,53). Παρεδόθη ὑπὸ τοῦ Κ.Γ. κατοίκου Ματαράγκας, μὲ τὴν δήλωσιν ὅτι τὸ εὗρεν εἰς τὸ παρὰ τὸ χωρίον τοῦτο κτῆμα τοῦ. Συμφώνως ὅμως πρὸς τὸ ἔγγραφον Ὑπὸ/σεως Χωρ/κὴς Μεσολογγίου, «τοῦτο ἀνευρέθη πρὸς ἔτους καὶ πλέον εἰς τὴν θέσιν Ἥμερο Κλῆμα τοῦ χωρίου Πεντάλοφου Περιφερείας Αἰτωλικού, ἐπαρχίας Βονίτσης. Τοῦτο ἀνευρὸν οἱ Ν.Σ. καὶ Γ.Κ. ἐκ. Πενταλόφου, οἵτινες τὸ ἀπέκρυψαν μὲ σκοπὸν νά προβῶσιν εἰς τὴν πώλησιν τούτου...».

Ὁ Ἐπαρχιακὸς ἀντιγραφεὺς τοῦ Ἀγαλματίδιου ἐκ τοῦ Αἰτωλικού, ἀδυνάτων νά συλλάβει δυναμικὴν λειτουργίαν τῶν γραμμῶν, ἔδωσεν εἰς τὸ ἄνω σῶμα τοῦ ἔργου τοῦ πλάτος μεγαλύτερον καὶ παρακείψας νά ἐξάρῃ τὴν καμπυλότητα τῆς ὀσφύος, κατέληξεν εἰς στατικὴν ἐπιπεδότητα (σελ. 67).

Ἡ ἀλλαγὴ τῆς ἰδεαλιστικὴς κεφαλῆς τῆς Ἀρτέμιδος μὲ εἰκονιστικὴν εὐκολύνει μεγάλως τὴν ἀκριβεστέραν χρονολόγησιν τοῦ ἀντιγράφου ἐκ τοῦ Αἰτωλικού, καθόσον οἱ χαρακταὶ κόραι τῶν ὀφθαλμῶν προδίδουν ὡς παλαιότερον ὅριον τὸ β' Τέταρτον τοῦ Β' μ.Χ., αἰῶνος (σελὶς 77).

Τὸ ἀγαλμάτιον τοῦ Αἰτωλικοὺ μαρτυρεῖ, ὅτι εἰς ἐποχὴν καθ' ἦν ἡ Ῥώμη δέν εἶχεν εἰσέτι ἐλευθερωθεῖ ἀπὸ τάς χειροπέδα τοῦ Ἑλληνικοῦ Κλασσικισμού, εἰς πολλὰ Ἑλλαδικὰ καὶ δὴ ταπεινὰ ἔργα ἀναβρύει, ὑπὸ τὸ ψυχρὸν ἀντίγραφον, πηγαῖον συναίσθημα καὶ νεανικὴ ἐνατένισις τοῦ κόσμου (σελὶς 78).
Ἡ ἰδέα ὅπως, δι' ἀλλαγῇς τῆς Κεφαλῆς εἰς εἰκονιστικήν... πρῶτον ὅμως προβάλλει ἡ ἀπορία: ἦταν πράγματι πρόθεσης τοῦ γλυπτοῦ νά παραστήσει τὴν θανοῦσαν ὡς θέαν; ...δέν εἶναι τόσον αὐτονὸητοι διὰ τὴν Ἑλλαδικὴν ἀντίληψιν παρομοίαν σχετίσεις (σελὶς 79)... Διὰ μίαν μάλιστα κατ' ἐξοχὴν θέαν τῶν ὀρέων, ὅπως ἡ Αἰτωλικὴ Ἄρτεμις, ἦτο θεμιτὸν νά θεωρηθὴ ὅτι ηὐνόησε τὴν μετάστασιν ταύτην τῆς κόρης, ἵνα ἀποτελέσει ἀνθηρὸν μέλος τοῦ θιάσου τῆς. Εἰς τὴν φαντασίαν τῶν οἰκείων τῆς, θὰ ἔτρεχεν ἡ ἀθώα κορασίς, σύνοδος τῆς θέας, ἀνὰ τὰ δάση καὶ τοὺς λειμῶνας μὲ τὴν λυγερότητα μιᾶς ἑξαϋλωμένης ὑπάρξεως, λαβοῦσα τὸ χάρισμα τῆς ὑπερτέρας ζωῆς τῶν μακάρων, εἰς τοὺς ὁποίους κατέλεγον οἱ Ἕλληνες καὶ ὅσους εἶχαν φύγει νέοι ἀπὸ τὸν κόσμον (σελὶς 80)...»

Τώρα, ας πω και εγώ το παραμύθι όπως το άκουσα, σε περίληψη: Το έτος 1928, όταν οι Σκουτεραίοι (από την Καρυά Λευκάδας)έφτιαχναν το σπίτι τους, είχαν καλέσει μαστόρους από την Ήπειρο. Όταν έσκαβαν τα Βορειοδυτικά θεμέλια, βρήκαν μαλακά, συνέχισαν μέχρις ότου ο γκασμάς κτύπησε πάνω στο άγαλμα. Τα πέντε αδέλφια, παρόντα, σαν είδαν το θέαμα, σταμάτησαν τους μαστόρους, και την ίδια νύχτα, μόνα τους, συνέχισαν, βρήκαν, ξέθαψαν το άγαλμα και το έκρυψαν, με σκοπό να το οικειοποιηθούν. Δημιουργήθηκαν προβλήματα. Ο Ν.Σ., με τον τότε κουνιάδο του Σ.Μ., το μετέφεραν στα μαντριά του δεύτερου στο Ημεροκλήμα για ασφάλεια. Ξαναθάφτηκε. Έμεινε εκεί χρόνια, μέχρι το 1952. Τα αδέλφια, στο διάστημα αυτό, αναζητούσαν τον χαμένο θησαυρό. Καιροί δύσκολοι.

Το 1952 στο χωριό ο Γ.Κ. άνοιξε για το πανηγύρι το Βελούχι του χωριού. Μπύρα χύμα του προμήθευσαν οι αδελφοί Β. και Κ.Γ. από την Ματαράγκα.

Δεν ξέρω πως τα βρήκαν όλοι οι ανωτέρω και άρχισαν να διαπραγματεύονται την πώληση του Αγάλματος. Ξεθάφτηκε το άγαλμα, ήρθε με κάνιστρα στο κεφάλι από την Β.Κ. στο αμπέλι του Γ.Κ., φωτογραφήθηκε και ενώ όλα ήταν έτοιμα, επενέβη η Αστυνομία και κατάσχε το άγαλμα. Πήγε στο Μεσολόγγι - Πάτρα και μετά στην Αθήνα, όπου σήμερα στολίζει το Μουσείο.

Ο σκοπός μου δεν είναι να θίξω και να κατηγορήσω πρόσωπα, παρά μόνο να φέρω στο φως την ιστορία του χωριού μας.
Το άγαλμα είχε και μια επιγραφή, την οποία δυστυχώς την πνίξανε στο ποτάμι και συγκεκριμένα στον Απάνω Πόρο.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ο χώρος του χωριού μας κατοικείτο από το β' τέταρτο του Β' μ.Χ. αιώνα, ο γλύπτης του αγάλματος ήταν ντόπιος και το έφτιαξε κατά παραγγελίαν κάποιου για να στολίσει το μνήμα της όμορφης χαμένης κόρης του.
Από άλλες μαρτυρίες Ρώσων και Άγγλων ιστορικών, σε αντίθεση με τους Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ και Φρανσουά Πουκεβίλ, αποδεικνύεται ότι στον τόπο που βρίσκεται το χωριό μας, ήταν η Αρχαία Μικρά Αινεία, η οποία πιθανόν να μετονομάσθηκε κατά την πρώτη κάθοδο των Σλαύων σε Ποδολοβίτσα (κατά τον Μαξ Βάσμερ από τα παλαιοσλαύικα Po και dove = κατά μήκος Κοιλάδος βλέπε και Άλφρεντ Φίλιπσον, κατά τον οποίον η Ποδολοβίτσα είναι το παλαιότερο Σλάβικο τοπωνύμιο της Ακαρνανίας).

Κατ' άλλη εκδοχή ίσως να παράγεται από το Ρουμάνικο Πόδος = πέρασμα, γεφύρι (λόγω του Αχελώου). Στα Γιουγκοσλαβικά σημαίνει τόπος κυνηγιού (μήπως είναι η πιο ορθή;).
Χωριά με το όνομα Ποδολοβίτσα υπάρχουν σήμερα στη Ρωσία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Ρουμανία κ.λπ. (βλέπε Βασμερ)
Στα Μοναστηριακά, Εκκλησιαστικά έγγραφα απαντάται με το όνομα Μολδοβίτσα.
Κατά τον μεσαίωνα έμεινε άγνωστος. Γύρω στα 1400, όταν όλη η Ακαρνανία κυριεύτηκε από τον Κάρολο Α' Τόκκο, τότε ίσως να δόθηκε αντάλλαγμα στον Γραμματέα του Ρώσου ονομαζόμενου (επίθετο που υπάρχει σήμερα στο χωριό μας).

Ο Ληκ, κατά το έτος 1809, το βρίσκει οχυρωμένο κατά τον Ενετκό τρόπο. Όταν το 1449 το κατέλαβαν οι Τούρκοι, ήταν ιδιοκτησία δύο αδελφών, Έλληνες τσιφλικάδες. Ο ένας των αδελφών το μερίδιο του το αφιερώνει στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Πόρτας (Μπαμπίνης), ο δε άλλος, τουρκέψας, το αφιέρωσε στο Τζαμί. Το μερίδιο του δεύτερου εποπτεύονταν από τους Τούρκους του Βραχωριού διαδοχικά.

Κατά το 1817 το Τούρκικο μερίδιο μοιράστηκε στα δύο με ιδιοκτήτες τον Γιακούπ Αγά και τον Μεχμέτ Μπέη.
Ο Γιακούπ Αγάς μέχρι το 1821 το μερίδιο του το νοίκιασε σε κάποιο ντόπιο Έλληνα Σούμπαση αντί 4.000 γροσιών.
Συνολικά το χωριό είχε 3 οικισμούς, το Μετόχι, το χωριό του Γερόδουλου και το Παλαιοχώρι.

---

Βιβλία   Παραχελωίτιδα   Ποδολοβίτσα και η ιστορία της   Το άγαλμα της Ποδολοβίτσας