Παραχελωίτιδα

Του Αχελώου η Θυγατέρα

Αρχαίο φυσικό όριο μεταξύ Ακαρνανίας και Αιτωλίας ήταν ανέκαθεν ο ποταμόθεος Αχελώος. Ο μεγαλοπόταμος ήταν από τη μυθική εποχή φίλος ευεργετικός των παραχελωιτών, αλλά και επικίνδυνος καταστροφέας, όταν θύμωνε, με τις κατεβασιές του και τις πλημμύρες του, και για το λόγο αυτό η κοίτη ήταν ευμετάβολη. Με παρέμβαση όμως του ημίθεου Ηρακλή, που κατά το μύθο πάλεψε μαζί του για τα «μάτια» της κόρη του βασιλιά της Αιτωλίας Οινέα, τιθασεύτηκε ο ποταμόθεος και στην Παραχελωίτιδα εγκαταστάθηκε η «Αμάλθεια» το πλούτος και η αφθονία. Βέβαια δεν έλειπαν οι παρεκτροπές του. Οι πολλές κοίτες του δείχνουν τις αταξίες του.

Γύρω από τον Αχελώο στην ακαρνανική και αιτωλική πλευρά αναπτύχθηκαν από την αρχαία εποχή πόλεις που διαδραμάτισαν σπουδαίο ιστορικό ρόλο. Οι Οινιάδες με το θαυμάσιο θέατρο τους, δείγμα ακμαίου πολιτισμού κατά τους αρχαίους χρόνους, και η πόλη Αχελώος κατά τους βυζαντινούς ήταν οι κυριότερες. Η πρώτη ήταν στη δεξιά (από τις πηγές) πλευρά, την ακαρνανική, και η άλλη στην αριστερή, την αιτωλική, όταν πια ο ποταμός σταθεροποίησε την κοίτη του, κοντά στην Κατοχή η πρώτη και κοντά στο Μάστρο η δεύτερη.

Οι Οινιάδες, παλαιότερα Ερυσίχη, η κεντρική από τις νησίδες των Εχινάδων, κτισμένες στον περίβλεπτο λόφο, που στα τελευταία βυζαντινά χρόνια λεγόταν Τρίκαρδος, όπως παραδίδει ο Κυριάκος ο Αγκωνίτης, ανάμεσα στις λίμνες Κυνία (Λεσίνι), Μελίτη ΝΑ των Οινιάδων και Ουρία στα ΝΔ τους, με τον Αχελώο περιλιμνάζοντα κατά τον Θουκυδίδη στην πόλη, ήταν απόρθητες ιδιαίτερα τον χειμώνα. Επίσης Εχινάδες ήταν και οι λόφοι της Κατοχής, Παλαιοκατούνας, Πενταλόφου, Γουριάς, Μάστρου και Μαγούλας.

Τα χρόνια πέρασαν και η πόλη παράκμασε. Ο λόφος με τα ερείπια άλλαξε όνομα και η λαϊκή παράδοση μάς μιλάει για τον βασιλιά Τρίκαρδο και τον τρυφερό αλλά άτυχο έρωτα του γιου του Ανήλιαγου με την κυρά Ρήνη, που’ χε το κάστρο της στο λόφο πάνω από το Μεσολόγγι. Στην περιοχή αναπτύχθηκαν νέοι οικισμοί και ιδιαίτερα η Κατοχή που απαντιέται με το όνομα αυτό σε αρχειακή πηγή το 1296. Τούτο σημαίνει ότι ο χρόνος κατοίκησης της περιοχής ήταν πολύ προγενέστερος. Η οχυρή της θέση τη συνδέει με την κοντινή της πόλη Αχελώος, που τοποθετείται στην περιφέρεια του Μάστρου. Περί τα 500 μ. βόρεια αυτού βρίσκεται σε λόφο το Παλιόκαστρο, που πιθανώς ταυτίζεται με το αρχαίο Παιάνιο

Εξάλλου η πόλη Αχελώος πήρε το όνομα του ποταμού, πράγμα που προκάλεσε σύγχυση με συνέπεια να της αμφισβητηθεί και αυτή η ύπαρξη της. Ήταν έδρα Επισκόπου, υποκείμενου στον Μητροπολίτη Ναυπάκτου, όπως αναφέρεται ήδη στη «διατύπωση» του Λέοντος του Σοφού (886-911 μ.Χ.). Τελικά έχει γίνει δεκτό ότι η έδρα του ήταν ο λόφος Επισκοπή, νότια του Μάστρου, όπου βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Η πόλη θα ήταν κτισμένη γύρω από την Επισκοπή και μάλλον είναι βέβαιο ότι και οι οικισμοί της απέναντι όχθης ήταν «δορυφόροι» της πόλης Αχελώος.

Σε κώδικα της Μονής Καταφυγίου Αποκούρου, που χρονολογείται γύρω στα 1650 αναφέρεται χωριό Αχελώος, όπως με την πάροδο των ετών υποβαθμίστηκε η πόλη, με τα βαπτιστικά ονόματα οκτώ Αχελωιτών. Έτσι σταματούν και οι αμφισβητήσεις για την ύπαρξη της.

Πάντως η Παραχελωίτιδα περιοχή μέχρι το Παλιόκαστρο Πενταλόφου, όπου πιθανόν ήταν η αρχαία Οινεία ή Αινεία, διαδραμάτισε κατά την αρχαία και βυζαντινή εποχή σημαντικό ρόλο.

Στράτος Μπίκας

Βιβλία Παραχελωίτιδα Ποδολοβίτσα και η ιστορία της Το άγαλμα της Ποδολοβίτσας